Wie is er schuldig aan de dood van Jezus?

Het proces tegen Jezus vond plaats in een onwettige vergadering van het Sanhedrin, de Joodse Raad; die vergadering was volgens de Joodse Wet onwettig, omdat die ’s nachts plaatsvond; en ook op een vreemde plaats: in het huis van de hogepriester in plaats van op de gebruikelijke plek: een speciale kamer in het Tempelcomplex. Bovendien waren er wel overpriesters en oudsten aanwezig, maar geen Farizeeërs. Zoals bekend sympathiseerde en aantal vooraanstaande Farizeeërs met Jezus.
Nadat een deel van het Sanhedrin Hem tijdens een showproces ter dood heeft veroordeeld, komen ze bij Pilatus, want een dergelijk vonnis moet ter goedkeuring aan de Romeinse machthebber worden voorgelegd.
De aanklacht tegen Jezus luidde: Godslastering; maar die beschuldiging is uiteraard voor het Romeinse gezag niet interessant. Daarom wordt de beschuldiging politiek vertaald: ‘We hebben vastgesteld dat deze man ons volk van het rechte pad afbrengt en de mensen ervan weerhoudt belastingen aan de keizer te betalen en dat hij van zichzelf zegt de messiaanse koning te zijn.’
Pilatus vindt het maar een zielige vertoning. Wat is er aan de hand met deze figuur die zichzelf niet verdedigt?! Wat móet hij met Hem? Hij komt al snel tot de conclusie, dat Jezus onschuldig is. Eigenlijk wil hij met heel deze zaak niets te maken hebben, vandaar dat hij Jezus onmiddellijk naar Herodes Antipas stuurt als hij hoort dat Jezus uit Galilea komt. Die zendt Hem weer terug, na Hem belachelijk te hebben gemaakt, maar zonder Hem te veroordelen.
Pilatus benadrukt herhaaldelijk, dat Jezus volgens hem onschuldig is en wil Hem vrijlaten; maar desondanks besluit hij hun eis in te willigen en Hem te veroordelen!
Pilatus komt in deze geschiedenis over als een zwak figuur. Was hij een lafaard, die bang was om de situatie uit de hand te laten lopen? Zo lijkt het; als er verder over Pilatus niets bekend zou zijn. Maar uit andere bronnen, binnen en buiten de Bijbel, krijgen we die indruk niet bepaald! Soms vond hij het wel nodig om krachtig in te grijpen; zo wordt in Lukas 13 melding gemaakt van ‘Galileeërs, wier bloed Pilatus met hun offers vermengd had.’ Dat moet betekenen, dat hij pelgrims tijdens hun offerhandelingen ter dood heeft laten brengen, blijkbaar om een schrikwekkend voorbeeld te stellen. Walgelijk.
De Joodse geleerde Philo van Alexandrië noemt Pilatus een harde, onbuigzame man. En de grote Joodse geschiedschrijver Flavius Josephus zegt, dat hij bewust de godsdienstige gevoelens van de Joden kwetste, waardoor hij zeer gehaat was; zo bracht hij bij zijn aantreden als stadhouder veldtekens met de beeltenis van de keizer in de stad aan, die zoveel weerstand bij de Joden opriepen, dat hij ze later toch maar weer weghaalde; maar onder de ongewapende demonstranten die voor zijn residentie in Caesarea stonden richtte hij wel eerst een bloedbad aan. Ook gebruikte Pilatus de tempelschat, offergave, voor de aanleg van een waterleiding. Tienduizenden Joden, waaronder veel Galileërs, stroomden naar Jeruzalem voor een massaal protest, hetgeen weer eindigde in een bloedbad: Romeinse soldaten vermomd als Joodse burgers begaven zich onder de demonstranten en doodden zonder onderscheid een groot aantal van hen; resultaat: drieduizend doden.
Nee, niet echt een bangerd. Als we Pilatus een beetje kennen, had hij ook hier de menigte met geweld uiteen kunnen jagen. Maar hij doet het niet.

Wie is er nu schuldig aan de veroordeling van Jezus? De Joden? De Romeinen?
Veel populaire bewerkingen van het Lijdensverhaal wijken af van het Nieuwe Testament; en zelfs binnen het Nieuwe Testament zijn er vier verschillende versies; en de verschillende getuigen leggen verschillende accenten. In een vrije bewerking, zoals een film, schuilen grote risico’s; want wáár wordt de nadruk op gelegd en waarom?
De gevolgen van de keuzes die gemaakt worden zijn niet gering. In de geschiedenis heeft een bepaalde weergave van de feiten er vaak toe geleid, dat mensen die zichzelf christen noemden op Jodenjacht gingen. Alle Joden waren immers collectief schuldig aan de dood van Jezus?!

Wie zijn precies die mensen die bij Pilatus in de tuin staan te schreeuwen en hoe groot is deze groep? Waren zij representatief voor het hele volk??
In Galilea en op zijn reis naar Jeruzalem was er voortdurend een schare die Jezus volgde om Hem te horen prediken en met eigen ogen de tekenen te zien die Hij deed. Bij de Intocht in Jeruzalem was er een menigte die Hem koninklijke eer bewees: ze legden hun mantels als een rode loper voor Hem op de weg en zwaaiden met palmtakken terwijl ze riepen: Gezegend Hij die komt in de Naam van de Heer!Toen Jezus op die dag Jeruzalem in zicht kreeg, begon Hij te huilen over het lot van de stad en zei: ‘Had óók jij op deze dag maar geweten wat vrede kan brengen!’
Over de volgende dag wordt verteld: De hogepriesters en de leiders van het volk wilden Hem uit de weg ruimen, maar ze wisten niet hoe ze dat moesten doen, want het hele volk hing aan zijn lippen! De massa is op dat moment voor Jezus een bescherming tegen de overpriesters en de oudsten! En de volgende dag horen we het wéér: De hogepriesters en schriftgeleerden zochten naar een mogelijkheid om hem uit de weg te ruimen, maar dan heimelijk, bang als ze waren voor de reactie van het volk. Vandaar dat ze zo blij zijn als ze Judas Iskariot te spreken krijgen en ze Hem ’s nachts kunnen arresteren!

Dus: Wie is er schuldig aan de dood van Jezus?
Zeker niet het hele Joodse volk! Hooguit de zeer corrupte hogepriester Kajafas en zijn clan; en Pilatus die graag goede maatjes met hem bleef. Kajafas heeft dit ambt uitzonderlijk lang bekleed, ongetwijfeld dankzij zijn pro-Romeinse houding.
In het jaar 36 kwam er een einde aan het bewind van Pilatus, omdat hij een bloedbad had aangericht na een vermeende opstand van Samaritanen en zich daarvoor in Rome moest verantwoorden. In hetzelfde jaar werd ook Kajafas uit zijn ambt gezet, waardoor er een einde kwam aan zijn jarenlange collaboratie.
Als er een grotere menigte is die roept om de vrijlating van Barabbas, dan is dat omdat ze vóór deze verzetsstrijder zijn, niet omdat ze tégen Jezus zijn! Drie kruisen staan al klaar op de 'Schedelplaats', waarvan een voor Barabbas, maar op het laatste moment neemt Jezus zijn plaats in.

… maar… Had het dan ook anders kunnen lopen?
Het moest toch volgens Gòds plan gebeuren, dat Jezus gekruisigd zou worden? Als Pilatus besluit, dat de eis moet worden ingewilligd, dan wordt daarmee toch Gods wil volvoerd, Gods raad volbracht?
Ja, intussen geschiedt ook Gods wil. De wegen des Heren zijn wonderlijk. God bevestigt het oordeel van de onrechtvaardige rechter en Hij laat de wil van de corrupte leiders van het volk geschieden. Het is ook Gods vonnis, dat de smetteloze wordt overgegeven in de dood en dat de schuldige vrijuit gaat. Hoe is het mogelijk?!
Wiens wil heeft Jezus straks volbracht, als Hij uitroept aan het kruis: ‘Het is volbracht!’? De wil van de Vader, waaraan Hij Zich biddend had onderworpen! Geen wonder dat Paulus later uitroept in zijn brief aan de Romeinen (11:33): ‘O diepte van rijkdom, van wijsheid en van kennis Gods, hoe ondoorgrondelijk zijn zijn beschikkingen en hoe onnaspeurlijk zijn wegen!’ De haat van de Joodse Raad wordt ingepast in de raad Gods die eeuwig vaststond. Wat mensen ten kwade dachten, heeft God ten goede gedacht.
In de lijdensgeschiedenis wordt ons de grootheid van Gods liefde geopenbaard. De vreselijke geschiedenis van haat en rechtsverkrachting wordt een openbaring van de hoogste liefde en het hoogste recht. Hoe is dat mogelijk?
Hoe kunnen een slechte, zondige wil en een volmaakte heilige wil zo samen volbracht worden? Hoe kan een en dezelfde geschiedenis van beneden of van bovenaf gezien zo geheel anders gelezen worden?
Wij kunnen er met ons verstand niet bij!